HİPERAKTİF ÇOCUKLAR VE DİKKAT EKSİKLİĞİ BOZUKLUĞU

Hiperaktivite ve Dikkat Eksikliği Nedir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) belirtileri dikkatsizlik ya da hiperaktivite ve tepkiselliği kapsar. Her çocuk bu özellikleri bu veya şu şekilde sergiler. Ama DEHB teşhisi koyulması için, belirtiler çocuğun yaşına göre olmaması gerekir. Hiperaktif çocuklarda ve yetişkinlerde DEHB yaygındır. Yetişkinlerde de DEHB görülebilir. Yetişkinlerin belirtilerinin bazıları değişik olabilir. Mesela, bir yetişkin hiperaktivite değil de tez canlılık sergileyebilir. Bunun dışında, DEHB’li yetişkinler devamlı olarak bireyler arasındaki ilişkilerde ve işte sorun yaşarlar.

DEHB Çeşitleri Nelerdir?

Üç farklı DEHB çeşidi vardır. Bunlar:

• En yaygın olan kombine DEHB, tüm belirtileri içerir.
• Önceden DEB diye isimlendirilen dikkatsiz DEHB, konsantrasyon ve dikkat eksikliğidir.
• Dürtücü ve hiperaktif DEHB, dikkatsizliğin olmadığı hiperaktivitedir.

Hiperaktif Çocuklarda Hastalığın Teşhisindeki Problemler Nelerdir?

DEHB teşhisinin konması için, bozukluğa neden olan bazı belirtiler 7 yaşından önce gösterilmiş olmalıdır. Hiperaktif çocuklarda bunun dışındaki belirtiler birden çok yerde görülmüş olmalıdır. Mesela, bir birey evde ve okulda veya evde ve işte belirtileri göstermiş olmalıdır. Ayrıca, belirtilerinin bireyin evde, iş ortamında ve sosyal çevrede işlevselliğini engellediğine dair kesin kanıtlar olmalıdır.

Hiperaktif Çocuklar İçin Tam Olarak Başlıklara Ayırmak Gerekirse Neler Söylenir?

DEHB belirtisinin üç farklı kategorisi vardır. Bunlar; dikkatsizlik, tepkisellik (impulsivite), hiperaktivitedir. Çocuk zorlayıcı olan okul ortamına girene dek dikkatsizlik fark edilemeyebilir. Yetişkinlerde dikkatsizlik sosyal durumlarda veya işte belirginleşebilir. DEBH’li bir birey aşağıdaki belirtilerin bazılarına veya hepsine sahip olabilir:

HİPERAKTİF ÇOCUKLAR

• Detaylara dikkat etme konusunda zorluk çekme ve diğer aktiviteler veya okulda düşüncesiz bir şekilde hatalar yapma eğilimi; karmakarışık iş üretmek ve umursamaz olurlar.
• Kolay bir şekilde alakasız dürtülerle dikkat dağınıklığı ve düzenli bir şekilde devam eden çalışmaları başkalarını rahatsız eden olaylar veya seslere bölmek.
• Aktiviteler ve görevlerde dikkati sürdürme becerisinin olmaması.
• Konsantrasyon ihtiyacı olunan ev ödevi, hesap ya da görevleri bitirmede zorluk çekilmesi.
• Sürekli bir şekilde bitmeyen bir aktiviteden başka bir aktiviteye geçme.
• Düzensiz bir şekilde çalışma alışkanlığı.
• Günlük yapılması gerekenleri unutma (örneğin yemek getirmeyi unutma, randevuları kaçırma)
• Günlük işler ya da ev ödevi gibi görevleri tamamlamama.
• Konuşurken konudan konuya atlama, başkasını dinlememe, bireyin aklını konuşmaya vermemesi, sosyal durumlarda aktivite detaylarına veya kurallarına uymama.

Hiperaktivitenin Üç Ana Özelliği

Hiperaktif Çocukları En Çarpıcı Olarak Hangi Özelliklerinden Tanırız?

Hiperaktivitenin belirtileri okul öncesi yaşlarında olan çocuklarda görülebilir ve genelde yedi yaşından önce ortaya çıkar. Belirtileri şu şekildedir:

• Otururken kıpır kıpır olma durumu.
• Kalkıp sürekli bir şekilde etrafta koşmak ya da gezmek.
• Uygun olmayan vakitlerde tırmanmak ya da koşmak (gençlerde bu durum yerinde duramamak olarak değerlendiririlir.)
• Sessiz boş zaman aktiviteleri ile uğraşmada ya da sessizce oynamada zorlanma.
• Her zaman gitmeye hazır olma durumu olur.
• Genelde aşırı çok konuşma.

Hiperaktif Çocuklarda Ülkelere Göre Görülme Sıklığı Nedir?

Hiperaktivite yaşa veya gelişimsel aşamaya göre değişebilir. DEHB’li okul öncesi yaşlarda olan çocuklar devamlı hareket halinde olmaya ve koltukların üstünde zıplamaya meyillidirler. Oturularak yapılan grup aktivitelerine katılmada zorluk çekebilirler. Mesela, bir hikayeyi dinleme noktasında sorun yaşayabilirler. Okul çağında olan çocuklar buna benzer davranışları daha az sıklıkta gösterirler. Oturmakta çok zorluk çekerler, aşırı konuşurlar ve sürekli kıpırdanırlar. Yetişkinler ve ergenlerde hiperaktivite kendini yorulmanın ne olduğunu bilmezlik şeklinde değerlendirilir ve bu kişiler uzun bir süre sessiz bir şekilde oturarak yapılan etkinliklere katılmakta zorluk çekerler. İmpulsivite (tepisellik) belirtileri şunlardır:

• Sabırsızlık.
• Reaksiyonları geciktirme noktasında zorluk yaşanır.
• Sorular tamamlanmadan cevap verme durumu mevcuttur.
• Bir başkasının sırasının bitmesini bekleme noktasında zorluk çekme.
• İş ortamlarında veya sosyal ortamlarda sorunlara sebep olacak şekilde düzenli bir şekilde araya girme ya da başkalarını engelleme.
• Uygunsuz vakitlerde sohbete başlama.

Hiperaktif Çocukların Diğer Çocuklardan Farkları Nelerdir?

İmpulsivite devamlı bir şeylere ya da kişilere çarpmak gibi kazalara neden olabilir. Bunun dışında DEHB olan çocuklar sonucunun ne olacağını düşünmeden tehlikeli faaliyetlerle uğraşabilirler. Mesela riskli olan yerlere tırmanırlar. Bu belirtilen semptomların çoğu ara sıra gençlerde görülebilir. Bununla birlikte, DEHB’li çocuklarda bu sıklıkla olur, okulda, evde ve arkadaşlarını ziyaret ettikleri sırada. Aynı zamanda çocuğun normal aktivitelerini yerine getirme konusunda engellerler. Çocuklar devamlı olarak ve en azından iki ortamda (ev ve okul gibi) ve en az altı ay boyunca bu belirtilerin bazısını veya tamamını gösterdiklerinde DEHB teşhisi konur.

Hiperaktif Çocukların En Rahatsız Oldukları Davranışlar Nelerdir?

DEHB tedavisi hiperaktivite dikkatsizlik ve impulsivite dahil olmak üzere DEHB göstergelerini kontrol etmeye yardımcı olur. İstikrarlı tedavi ile kişi sosyal durumlarda, işte ve okulda yükümlülüklerini daha iyi bir şekilde yerine getirir. DEHB tedavisi çok farklı yönlüdür, DEHB davranışsal modifikasyon terapisi, ilaç tedavisi ya da her ikisini de kapsar. DEHB tedavisi hem DEHB’li çocuğun ya da ergenin hem de ailenin gereksinimlerini karşılamalıdır.

Hiperaktif Çocuklarda Erkek ve Kız Çocuklarında Bu Sorunun Gelişimi Farklılık Gösterir Mi?

Araştırmalar, diğer ilaçların, davranış terapisinin etkili ve uyarıcı ilaç tedavisinin emin olduğunu kanıtlamıştır. Bu tedaviler yalnızca DEHB belirtilerini azaltmaktan daha çok şey yapmıştır. Çocuğun kurallara uymasını, yaşıtlarıyla ve ailesiyle ilişkilerini geliştirme noktasında da işe yaramıştır. DEHB’li ilkokul öğrencileri üstünde etkili olduğu görülen iki etkili tedavi yöntemi vardır. İlki, yakın takip noktasında yapılan ilaç tedavi programıdır. Diğeri ise ilaç tedavisi ile birlikte yaplan yoğun davranış terapisidir. Detaylı bir araştırmada 10 çocuktan dokuzu bu iki tedavi yönteminden biriyle ciddi manada gelişim göstermiştir. DEHB’li ergenler ve çocuklar için en etkili tedavi yöntemi multidisipliner yaklaşımdır. Bu yaklaşım, birbiri ile en iyi çalışan ve birbirini destekleyen çoklu unsurları kapsar. DEHB tedavisinde kullanılan multidisipliner yaklaşımın unsurları şu şekildedir:

• Teşhis ya da tedavi hakkında hem aileleri hem de çocuğu eğitmek
• Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ilaç tedavisi
• Davranış yönetimi terapisi
• Okul danışmanı katılımı
• Okul öğretmeni katılımı